• طرح صنعتی چیست ؟

طرح صنعتی به ابعاد زیبا شناختی و ظاهر محصولات ، بنحویکه موجب جذب و جلب نظر مشتری گردد مربوط می شود و در صنایع گوناگونی چون ؛ صنعت بسته بندی ، اتومبیل ، اسباب بازی ،پوشاک ، وسایل آرایشی و بهداشتی ، لوازم ورزشی و … مورد استفاده قرار می گیرد .

با توجه به تعریف قانون ثبت اختراعات ، طرح های صنعتی و علائم تجاری از « طرح صنعتی » ( هرگونه ترکیب خطوط یا رنگها و هرگونه سه بعدی با خطوط ، رنگها و یا بدون آن ، به گونه ای که ترکیب یا شکل فرآورده صنعتی یا محصولی از صنایع دستی را تغییر دهد ، طرح صنعتی است . در یک طرح صنعتی تنها دسترسی به یک نتیجه فنی بدون تغییر ظاهری مشمول حمایت از این قانون نمی باشد ) برای تحقق یک طرح صنعتی قابل حمایت ، وجود سه مولفه لازم است : 1- ترکیب خطوط یا رنگ 2- اجرا بر روی محصول صنعتی 3- تغییر ظاهری محصول .

• تفاوت طرح صنعتی با اختراع

اختراع ، بعد « کاربردی بودن » و « فنی بودن » را حمایت می کند ولیکن طرح صنعتی در مقام حمایت از جنبه « زیبا شناختی و تزئینی » موضوع است . البته اجتماع طرح صنعتی و اختراع در شی ء واحد ، قابل تصور است . زیرا هر چند طرح صنعتی خود اختراع نیست لیکن می توان با طراحی صنعتی به اختراع ، زیبایی بخشید . بنابراین چنانچه موضوع واحد ، علاوه بر اختراع ، متضمن طرح صنعتی نیز باشد ، اصولا باید حمایت از هر دو طریق ممکن باشد .

• تفاوت طرح صنعتی با علامت تجاری

علامت تجاری در صدد شناساندن و تمایز کالاها یا خدمات اشخاص است . در حالی که هدف طرح صنعتی ، زیبایی بخشیدن به محصولات به منظور ترغیب بیشتر و جذب مشتریان است . ( در عین حال ممکن است شکل واحد ، مشمول هر دو مفهوم قرار گیرد ) البته صنعتی بنوعی تقویت کننده و ارتقاء دهنده علامت تجاری یک شرکت نیز می باشد چرا که یک برند و علامت تجاری به تنهایی و صرفا با تبلیغات نمی تواند جایگاه خود را تثبیت نماید .

• حمایت قانونی از « طرح صنعتی » به چه نحو صورت می پذیرد ؟ و اساسا چرا « طرح صنعتی » بایستی مورد حمایت قرار گیرد ؟

در حقوق ایران ، مالک یک طرح صنعتی برای تحصیل حمایت از حقوق مالکیت صنعتی اصولا باید طرح را به ثبت برساند و هنگامی که یک طرح صنعتی ثبت می شود ، مالک آن دارای مجموعه ای از حقوق انحصاری چون ساخت ، فروش و وارد کردن اقلام حاوی طرح صنعتی می گردد و فقط او می تواند از این حقوق بهره مند شود و از آنجا که ایجاد فضای سالم رقابت و فراهم ساختن زمینه خلاقیت و ابتکار مستلزم دخالت حقوق به منظور حمایت از این نوع مالکیت است لذا هرگونه تجاوز به این حقوق از جمله بهره برداری غیر مجاز ، غصب ، شبیه سازی ، جعل و امثال آنها توسط اشخاص دیگر ممنوع است و قانون در برابر نقص حقوق صاحب طرح ، از وی حمایت کرده و بدین نحو موضوع رقابتی اش تقویت می گردد. بنابراین چنانچه حقوق مالک طرح توسط افراد سودجو مورد تعرض واقع شود ( از جمله کپی برداری )  مالک طرح با اقامه دعوی در دادگاه می تواند جلو سوء استفاده را گرفته و حتی تقاضای جبران خسارت نماید . البته مالک می تواند طی تشریفات خاص ؛ این حقوق را به دیگری منتقل نماید یا به وی اجازه بهره برداری بدهد. ، ضمن آنکه به لحاظ گسترش تجارت جهانی ، ضرورت حمایت بین المللی انکار ناپذیر است لذا از آنجا که ایران در سال 1337 مقررات کنوانسیون پاریس در مورد مالکیت های صنعتی و در سال 1377 اصلاحات آن را پذیرفته ، چنانچه یکی از اتباع ایران ، طرح صنعتی پدید آورد و طرح وی در قلمرو کشوری که عضو کنوانسیون پاریس است مورد تعرض قرار گیرد می تواند حقوق خود را از راه استناد به مقررات طرح های صنعتی استیفاء نماید .

گلناز فیروزی/وکیل دادگستری