در هر معامله ای نیاز است هر دو طرف یعنی هم خریدار و هم فروشنده قراردادی را میان خود بنویسند و این قرارداد باید به امضای هر دو طرف برسد ( بنچاق) در انتقال سند خودرو نیز در ابتدا باید این کار را انجام دهند پس مراحل نقل و انتقال خودرو را می توان تحت سه عنوان دسته بندی کرد.

• تنظیم قرارداد: در محتوای این قرارداد باید مواردی مانند مشخصات کامل و جامع خودرو خریداری شده از جمله رنگ-مدل-دوگانه سوز بودن یا تک سوخت بودن – وسایل موجود در خودرو و … باید ذکر شود. تعهدات طرفین – قیمت تمام شده- نحوه و مراحل پرداخت آن از سوی خریدار- زمان تحویل خودرو از طرف فروشنده ، تکلیف فروشنده به پرداخت تمام بدهی های خودرو اعم از عوارض سالانه شهرداری و مالیات ، زمان حضور در دفترخانه و هر آن چه که عرف ، جهت منافع هر دو نفر ایجاب می کند .
• مراجعه به مراکز تعویض پلاک خودرو: اصول اصلی در انتقال سند خودرو این است که قبل از مراجعه به دفاتر اسناد رسمی ، هر دو طرف معامله یعنی خریدار و فروشنده باید در مراکز تعویض پلاک حاضر شوند . در این مراکز ضمن ارائه خودرو به کارشناسان ، باید مدارک لازم را ارائه کنند مانند مدارک شناسایی فروشنده و خریدار، برگ سبز خودرو ، بنچاق به نام فروشنده ( بنچاق قطعی منقول ) و برگ کمپانی ، معاینه فنی ، ارائه مدارک مربوط به احراز آدرس و محل سکونت خریدار ( نظیر سند منزل یا اجاره نامه با کد رهگیری و قبوض برق و تلفن ) در برخی موارد دیده شده که خریدار یا فروشنده به دلایل مختلفی نتوانسته اند با هم در مرکز تعویض پلاک حضور داشته باشند . در این شرایط می توانند به دفتر خانه مراجعه کرده و اقدام به تنظیم وکالت نامه بکنند . وکالت تعویض پلاک، وکالتی است که با امضای آن از سوی فروشنده، خریدار به عنوان نماینده و وکیل وی ( بدون نیاز به حضور فروشنده ) به مراکز تعویض پلاک مراجعه و مراحل ذکر شده را طی می کند و بعد از تعویض پلاک مجددا به همراه فروشنده جهت تنظیم سند قطعی خودرو به دفترخانه مراجعه می کنند.

علاوه بر این کار می توانند در دفتر خانه وکالتی به نام وکالت فروش خودرو تنظیم کنند که پس از امضای آن در دفترخانه دیگر نیازی به حضور فروشنده در مراکز تعویض پلاک و پس از آن ، در دفترخانه نیست . البته هزینه این نوع وکالت ، از حالت قبل بیش تر است.

در صورت تنظیم هرگونه وکالت خودرو، اولا فروشنده ضمن توافق با خریدار ، درخواست درج « مهلت تعویض پلاک» در وکالت نامه تنظیمی را کند . و ثانیا حتی الامکان ، ضمن تقاضا از مسئولین دفترخانه از اعطای حق توکیل به خریدار ، خودداری کند و همچنین بلاعزل بودن وکالت قید شود. در هر صورت وکالت نامه از لحاظ اعتبار ، دارای محدودیت هایی است پس توصیه می شود تا جایی که ممکن است ، از خرید و فروش وکالتی پرهیز شود و در صورت انجام وکالت ، سریع تر نسبت به قطعی کردن مورد وکالت اقدام شود.

• مراجعه به دفاتر اسناد رسمی: مطابق با قوانین و مقررات موجود در کشور ، پس از تعویض پلاک خودرو، فروشنده و خریدار موظف به حضور در دفاتر اسناد رسمی و تنظیم سند قطعی خودرو هستند. مدارکی که جهت تنظیم سند قطعی مورد نیاز است عبارتند از:
• برگ سبز جدید ( شناسنامه خودرو ) و تاییدیه نقل و انتقال خودرو ( صادره از مراکز تعویض پلاک )
• اصل مدارک شناسایی فروشنده و خریدار
• برگه کمپانی که به آن بنچاق قبلی نیز گفته می شود و به نام فروشنده است.
• بیمه نامه شخص ثالث
• کارت سوخت خودرو
• برگ مفاصا حساب پرداختی عوارض سالانه شهرداری

هزینه های ناشی از انتقال سند خودرو بر عهده کدام طرف می باشد؟

هزینه های ناشی از انتقال سند خودرو در دفتر خانه های تمام کشور برابر می باشد زیرا آن ها را بر اساس جداول مالیاتی تنظیم می کنند.

هزینه های انتقال سند خودرو شامل دو بخش است : هزینه حق الثبت و مالیات نقل و انتقال که مخصوص دولت است و هزینه حق التحریر که مخصوص دفترخانه می باشد.این هزینه ها برای هر خودرویی با مدل های متفاوت یکسان نمی باشد. و برای هر خودرویی هزینه متفاوتی در نظر گرفته شده است . هزینه ای که برای دولت می باشد ، از طرف فروشنده باید پرداخت شود اما هزینه ای که مخصوص دفترخانه است بر عهده هر دو طرف می باشد ، مگر در شرایطی که خریدار و فروشنده بر خلاف شرایط گفته شده توافق کرده باشند که در این صورت ، این نظر محترم بوده و پرداخت ها بر این اساس صورت می گیرد.

ثبت محضری یا اکتفا به سند سبز؟

به گفته برخی از مسولین ، حضور در دفترخانه برای انجام امور مربوط به انتقال سند خودرو الزامی نیست و مراجعه به دفترخانه مزیتی ندارد و تنها سبب می شود هزینه هایی را هر دو طرف متحمل شوند ، زیرا برگ سبز خودرو سند محسوب می شود و تمامی اطلاعات خودرو در اختیار پلیس می باشد . در حالی که احراز مالکیت خودرو در مراجع قضایی بر اساس تنظیم سند رسمی در دفاتر اسناد رسمی صورت می گیرد. مالکیت خودرو با سند تنظیم شده در دفاتر اسناد رسمی محقق می شود و اگر در مالکیت خودرو اختلافی پیش آمد ، صرف تعویض پلاک به هیچ وجه در مراجع قضایی به عنوان سند مالکیت محسوب نمی شود و اعلام راهنمایی و رانندگی به عنوان مالکیت خودرو ، قابل پذیزش نیست . راهنمایی و رانندگی و دفاتر اسناد رسمی وظایفی بر عهده دارند که هیچ یک نمی توانند عهده دار وظایف دیگری باشند این دو نهاد به هم مرتبط هستند اما جایگزین یکدیگر نیستند . شناسنامه مالکیت خودرو که توسط نیروی انتظامی صادر می شود ، حکم سند رسمی انتقال را ندارد و مالکیت خودرو تنها با سند رسمی تنظیم شده در دفاتر اسناد رسمی ثابت می شود . سند رسمی انتقال آن چیزی است که در دفاتر اسناد رسمی تنظیم می شود و در آن علاوه بر مشخص بودن فروشنده و خریدار ، مورد و مبلغ معامله ، شروط معامله ، حق فسخ یا خیارات مربوط به آن درج می شود که ممکن است با وکالت دیگری یا اصالت شخص باشد . مطابق ماده 29 قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی ، فروشنده و خریدار پس از تعویض پلاک خودرو ، باید به دفاتر اسناد رسمی مراجعه و سند قطعی خودرو را تنظیم و امضا کنند .

بسیاری از افراد که بعد از خرید و یا فروش خودروی خود در انتقال سند خودرو تاخیر می کنند و به این مسئله بی اعتنا هستند ، در آینده دچار مشکلات زیادی می شوند . مثلا اجرای احکام در توقیف اموال از جمله موارد مشکل ساز انتقال خودرو بدون تنظیم سند رسمی است . اگر انتقال خودرو در دفاتر اسناد رسمی ثبت نشود  ، اجرای احکام مالک اولیه را به عنوان مالک اصلی خواهد شناخت و در توقیف یا شناسایی اموال دچار مشکل خواهد شد.

همچنین احصای ما ترک متوفی از دیگر گلوگاه های مشکل ساز انتقال خودرو بدون تنظیم سند رسمی انتقال است . در زمان فوت متوفی اگر سند نقل و انتقال خودرو در دفاتر اسناد رسمی تنظیم نشده باشد ، مراجع قضایی آن را از اموال متوفی ندانسته و به عنوان ما ترک به حساب نمی آورند.

پس توصیه می شود در این امر دقت کافی داشته و در زمان مناسب حتما اقدام به انتقال سند خودرو کنید . در ضمن فرقی نمی کند که خریدار باشید یا فروشنده ، هر دو طرف معامله دچار این مشکلات می شوند .

نرگس مقامی/وکیل دادگستری